Stel: een gemeente in Italië geeft 60-plussers met de Italiaanse nationaliteit korting op toegangskaartjes tot musea, maar 60-plussers van andere nationaliteiten niet. Mag dat? Of: een provincie wil het openbaar vervoer voor inwoners van de eigen provincie gratis maken. Kan zij dat doen?
Bij dit soort vragen krijgen decentrale overheden te maken met de vrij verkeersregels.
Vrij verkeer van personen, goederen, kapitaal en diensten
De EU hecht grote waarde aan een goed functionerende interne markt binnen Europa. Dit met als doel om groei en welvaart in alle lidstaten te stimuleren. Hiervoor is het belangrijk dat personen, diensten, goederen en kapitaal op deze markt zonder binnengrenzen vrij kunnen circuleren.
Belemmeren verboden
Het belemmeren van het vrije verkeer en dus van deze vier vrijheden is op basis van het EU-Werkingsverdrag verboden. Daarom moeten decentrale overheden alle wet- en regelgeving aanpassen die belemmeringen opwerpt voor het vrije verkeer en daarbij al dan niet bewust onderscheid maakt tussen personen, diensten, goederen of kapitaal uit eigen land en uit andere Europese lidstaten.
Decentrale overheden handelen ‘als overheid’
Decentrale overheden kunnen met de regels van vrij verkeer te maken krijgen wanneer zij ‘als overheid’ activiteiten verrichten of juist nalaten. Hierbij moet gedacht worden aan decentrale regelgeving, in autonomie of in medebewind, de toepassing van regelgeving bijvoorbeeld door het verlenen van vergunningen, ontheffingen en activiteiten op het gebied van handhaving.
Verder kunnen de vrijverkeersregels ook van toepassing zijn op feitelijke handelingen van overheden en op de overheid die handelt als opdrachtgever op de markt (denk aan productclausules bij aanbesteding).
Van toepassing op allerlei beleidsterreinen
De vrijverkeersregels kunnen meespelen op allerlei beleidsterreinen, zelfs die terreinen die niet expliciet in de Europese verdragen worden genoemd zoals volkshuisvesting (het verbieden van Nederlandse woning – corporaties als Sint Servatius om over de grens actief te zijn), ruimtelijke ordening (het verbieden van permanente bewoning van vakantiehuisjes) enzovoort.
