Energie

Het energiebeleid is de kern van vele (inter)nationale klimaatafspraken. Door het gebruik van energie uit hernieuwbare energiebronnen en een efficiënt energiegebruik kan de uitstoot van broeikasgassen worden beperkt. Het Europees energiebeleid is dan ook veelomvattend en gaat van thema’s als duurzame energieopwekking tot aan de introductie van energie labels voor producten en gebouwen.

Decentrale overheden staan centraal bij de uitvoering van het Europees energiebeleid. Het Europees energiebeleid raakt aan vele sectoren die relevant zijn voor decentrale overheden, zoals ruimtelijke ordening, vergunningsverlening, infrastructuur en gebouwde omgeving. Ook bij het uitvoeren van de afspraken uit het Nationale Klimaatakkoord spelen decentrale overheden een grote rol.

Europees Beleid

De doelstellingen op het gebied van energie zijn hoofdzakelijk vastgelegd in de Energie-Unie. In 2019 is een deel van het Europees energiebeleid herzien. Ook zijn in de Green Deal plannen opgenomen voor de herziening van het Europese Energiebeleid. Voor uitgebreide informatie over hernieuwbare energie kunt u onze EU-wijzer voor provincies (december 2020) over dit onderwerp bekijken.

Energie-Unie

De strategie voor de Energie-Unie werd in 2015 gepresenteerd  (COM/2015/080). Met de energie-unie wil de EU zorgen voor een betrouwbare, klimaatvriendelijke en betaalbare energievoorziening. Om dat te realiseren zijn de volgende doelstellingen opgesteld:

• Zorgen voor de werking van de interne energiemarkt en de onderlinge koppeling van energienetwerken;
• Zorgen voor de continuïteit van de energievoorziening in de EU;
• Bevorderen van energie-efficiëntie en energiebesparing;
• Een koolstofarme economie;
• Bevordering van de ontwikkeling van nieuwe en hernieuwbare vormen van energie;
• Bevordering van onderzoek, innovatie en concurrentievermogen.

Schone Energie voor alle Europeanen – Clean Energy for all Europeans

Om te voldoen aan de verplichtingen uit het Klimaatakkoord van Parijs en een belangrijke stap te zetten naar totstandkoming van de Europese energie-unie, lanceerde de Europese Commissie in 2019 de Clean Energy Package. Het pakket voor schone energie bestaat uit verschillende richtlijnen en verordeningen over energie. Het bevatte bijvoorbeeld richtlijnen voor de energieprestaties voor gebouwen, hernieuwbare energie, energiebesparing, governance van de energie-unie en de elektriciteitsmarkt.

Burgemeestersconvenant Klimaat & Energie

In het burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie verbinden lokale en regionale autoriteiten zich er vrijwillig toe om de klimaat- en energiedoelstellingen van de EU op hun grondgebied te implementeren, te behalen en zelfs te overtreffen. Het burgemeestersconvenant telt wereldwijd duizenden lokale en regionale overheden. Meer informatie over het Convenant, bijbehorende documenten en ondersteuning vindt u op de website burgemeestersconvenant.eu.

REPOWEREU

Als reactie op de klimaatcrisis en de oorlog in Oekraïne presenteerde de Commissie in 2022 REPowerEU. Hiermee wordt beoogd energie te besparen, de aanvoer van energie te diversifiëren, de transitie naar schone energie te versnellen en investeringen hierin te bevorderen. Dit betekent dat veel hieraan verbonden doelstellingen aangescherpt worden. Zo wordt de doelstelling voor energiebesparing van Fit for 55 aangescherpt van 9 naar 13%, wordt het door de Hernieuwbare Energie Richtlijn gepresenteerde doel van 40% duurzame energie opgehoogd naar 45% en komt er een plicht tot het installeren van zonnepanelen op publieke gebouwen in het kader van de EU solar energy strategy. Zie voor meer informatie over REPowerEU ons nieuwsbericht.

Nationale Implementatie

In Nederland zijn de afspraken op het gebied van energie hoofzakelijk vastgelegd in het Energieakkoord (2013) en het Klimaatakkoord (2019), dat voortbouwt op het Energieakkoord. 

Energieakkoord

Het Energieakkoord voor duurzame groei is een overeenkomst tussen tientallen partijen waaronder overheden en natuur- en milieuorganisaties. Het werd in 2013 gesloten en bevat honderden afspraken.  

Klimaatakkoord

Het Klimaatakkoord legt 600 afspraken vast over het tegengaan van broeikasgassen binnen diverse sectoren. Hierin is opgenomen dat in 2030 70% van alle elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komt.

Regionale energiestrategieën (RES)

In een regionale energiestrategie (RES) vertaalt een energieregio de nationale en sectorafspraken op het gebied van energie naar regionale afspraken over elektriciteit, (groen) gas en warmte. Bij de totstandkoming van de RES zijn verschillende partijen betrokken waaronder overheden, energie coöperaties, netwerkbeheerder, natuurorganisatie en woningbouwcorporaties. In een regionale energiestrategie kan elke energieregio zijn eigen keuzes uitwerken bijvoorbeeld ten opzichte van locatie van duurzame elektriciteit op land (wind en zon), randvoorwaarden en kosten. Ook kunnen er regionale accenten worden aangebracht. Nederland telt 30 energieregio’s met elk hun eigen RES.

Decentrale Relevantie

Decentrale overheden spelen een belangrijke rol bij de uitvoering van het Europese energiebeleid en hebben dus een belangrijke positie in de energietransitie.

Provincies zijn hierbinnen bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de ruimtelijke inpassing van hernieuwbare energieopwekking zoals de plaatsing van windturbines, biocentrales en zonnepalen. Maar ook voor het integreren van warmte(rest)bronnen en de aanleg en het beheer van energie-infrastructuur. Daarnaast zijn provincies betrokken bij het verstrekken van milieuvergunningen en het verlenen van subsidies. Om de energiedoelstellingen te halen werken provincies bijvoorbeeld samen binnen de Interprovinciale Samenwerking Energietransitie en Economie (IPS2E).

Gemeenten geven ook omgevingsvergunningen voor het milieu af en spelen een grote rol bij het verduurzamen van de gebouwde omgeving, met name op het gebied van verwarming en koeling van gebouwen.

Programma aardgasvrije wijken

In het interbestuurlijke Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) werken (decentrale) overheden samen om de gebouwde omgeving aardgas vrij te maken. Meer informatie hierover vindt u op onze pagina Aardgasvrij wonen.

Ook spelen decentrale overheden een rol bij de verduurzaming van de transportsector. Zo draagt elektrisch vervoer bij aan het realiseren van een koolstofarme economie, bevordert het de luchtkwaliteit en draagt het bij aan de energiezekerheid.

Decentrale overheden kunnen bijdragen aan het realiseren van de energiedoelstellingen door duurzaam aan te besteden. Meer informatie hierover kunt u vinden op onze pagina duurzaam aanbesteden.

Ten slotte zijn er voor decentrale overheden verschillende Europese financieringsmogelijkheden die kunnen worden benut om bij te dragen aan de energiedoelstellingen. Bijvoorbeeld via fondsen als het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en Interreg. Meer informatie over fondsen vindt u in onze EU-fondsenwijzer.