Het milieubeleid van de Europese Unie is er op gericht om het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren. Het milieubeleid raakt dan ook aan diverse thema’s zoals vogelbescherming, schoon drinkwater en het verminderen van afval. Hier vindt u de Europese wet- en regelgeving die op het gebied van milieu van belang is voor decentrale overheden.
Internationale milieudoelstellingen
Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s)
Het EU-beleid wordt mede bepaald door internationale milieudoelstellingen. In 2015 stelden alle landen van de Verenigde Naties unaniem de ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ (SDG’s) op. De SDG’s zijn zeventien doelstellingen voor het aanpakken van mondiale uitdagingen op het gebied van duurzaamheid, (on)gelijkheid, armoede en klimaatverandering. Bijvoorbeeld toegang tot schoon drinkwater, het beschermen van ecosystemen en het verminderen van afval. De doelen moeten in 2030 behaald zijn. De Green Deal zet uiteen hoe Europa deze doelstellingen gaat realiseren.
Europees milieubeleid
Rechtsgrond
Op basis van art. 190, 191 en 192 VWEU kan de EU optreden op alle terreinen van het milieubeleid, zoals lucht- en waterverontreiniging, afvalbeheer en klimaatverandering. Hierdoor is de Europese milieuregelgeving inmiddels omvangrijk en ingrijpend. De bevoegdheid van de EU wordt begrensd door het subsidiariteitsbeginsel. Op sommige beleidsterreinen vereist het unanieme steun van de lidstaten voor gemeenschappelijke actie.
Milieu wet- en regelgeving
De EU voert milieubeleid voornamelijk uit door het vaststellen van richtlijnen. Deze worden geïmplementeerd in nationale wetgeving en vervolgens ingebed in nationale, lokale en regionale besluitvorming. Zo krijgen gemeenten, provincies en waterschappen in de praktijk te maken met het Europees milieubeleid.
Green Deal
De Green Deal is het programma van de Europese Commissie om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Dit moet op een eerlijke en sociale wijze gebeuren.
Principes milieubeleid
Het milieubeleid van de Europese Unie is gebaseerd op een aantal principes die ook een belangrijke rol spelen in het milieubeheer op decentraal niveau. Dit zijn het voorzorgsbeginsel, preventiebeginsel, het beginsel van bestrijding bij de bron en het beginsel dat de vervuiler betaalt. Deze principes staan in artikel 191, lid 2 VwEU. Meer informatie vindt u op onze pagina milieubeheer.
Milieuactieporgramma (MAP 8)
Het milieubeleid wordt gestuurd door milieuactieprogramma’s (MAP). Hierin zijn doelstellingen opgesteld die binnen een aantal jaren moeten worden behaald. Het huidige milieuactieprogramma (MAP 8) trad in 2022 in werking en loopt van 2021 tot en met 2030.
Het 8e milieuactieprogramma stelt de klimaat- en milieudoelstellingen uit de Green Deal centraal en is gericht op de transitie naar een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte, schone en circulaire economie. Hierbij zullen ook het terugdringen van vervuiling en herstel van de biodiversiteit aan de orde komen. Uit een tussentijdse evaluatie (maart 2024) bleek dat de doelen van de Green Deal bereikbaar zijn, maar dan moeten de geplande acties wel allemaal volledig uitgevoerd worden. Van veel acties die al zijn uitgevoerd, bijvoorbeeld veranderingen in de wetgeving, is het nog te vroeg om uitspraken te doen over de effecten op het milieu omdat ze nog geïmplementeerd moeten worden. Een volledige evaluatie van het actieprogramma wordt verwacht in 2029.
In de praktijk richt het milieuactieprogramma zich op de financiële uitvoering van het milieubeleid. Zo stelt de Commissie voor om milieuonvriendelijke subsidies op EU- en nationaal niveau geleidelijk af te schaffen. Ook moeten duurzame investeringen via de Europese Investeringsbank worden gemobiliseerd.
Nationale implementatie milieuwetgeving
Veel Europese milieuwetgeving, zoals de Milieuaansprakelijkheidsrichtlijn, is vastgelegd in de Wet milieubeheer of de Omgevingswet. Wanneer een Europese richtlijn niet tijdig of correct is omgezet door Nederland, dan kunnen bepalingen uit de oorspronkelijke Europese richtlijn rechtstreeks gelden voor decentrale overheden.
Decentrale relevantie Europees milieubeleid
Decentrale overheden zijn betrokken bij het voorkomen van milieuschade. Decentrale overheden moeten dan ook de (Europese) milieuregels handhaven, onder meer door middel van inspecties en milieueffectrapportages. In geval van overtreding kunnen overheden de vervuiler aansprakelijk stellen en eisen de schade aan het milieu te herstellen of compenseren. Bepaalde milieuovertredingen kunnen zelfs strafrechtelijk worden vervolgd. Ook moeten decentrale overheden milieu-informatie verstrekken aan burgers als daarom wordt gevraagd, bijvoorbeeld over de toestand van het milieu op hun grondgebied.
Meer informatie over de rol van decentrale overheden op het gebied van milieu vindt u op onze pagina milieubeheer.
