De invloeden op het klimaat en het milieu zijn steeds merkbaarder. Bouwen aan een klimaatneutraal en groen Europa behoort dan ook niet voor niets tot de prioriteiten van de Europese Unie. Op Europees niveau wordt verschillende wetgeving op het gebied van milieu en klimaat vastgesteld. Zo beschermt het EU-milieubeleid de lucht, het water en de bodem in Europa. Het EU-klimaatbeleid en de klimaatactie op EU-niveau kregen een nieuwe impuls door de Green Deal. Deze klimaatdoelstellingen zijn bindend geworden door de Europese klimaatwet en nader uitgewerkt met het ‘Fit-for-55’-pakket. Deze EU-wetgeving heeft ook zijn doorwerking op decentraal niveau. Bijzondere aandacht is er voor de onderwerpen afval, chemische stoffen, CO2 en luchtkwaliteit, energie, landbouw, natuur en biodiversiteit en waterbeheer naast de onderwerpen klimaat en milieubeleid.
Afval
Een verantwoord beheer van afval en hergebruik van materialen vormen essentiële elementen van het EU-milieubeleid. Met een gestructureerd afvalbeleid probeert de EU bij te dragen aan de circulaire economie. De Kaderrichtlijn afvalstoffen (KRA) (2008/98/EG) vormt de basis van de EU-wetgeving op het gebied van afvalstoffen. Meer informatie is te vinden op de webpagina over afval.
Gerelateerde praktijkvraag
Chemische stoffen
Om mens en milieu te beschermen tegen schadelijke chemische stoffen is er uitgebreide regelgeving op EU-niveau. De belangrijkste wetgeving op het gebied van chemische stoffen is de REACH verordening (Verordening 1907/2006). Daarnaast is ook de Seveso III-Richtlijn (2012/18/EU) van belang, die regels vastlegt om ongevallen met gevaarlijke stoffen te voorkomen en de gevolgen voor mens en milieu te beperken. Lees meer over wetgeving omtrent chemische en zeer zorgwekkende stoffen op de webpagina. Bekijk ook onze pagina over pesticiden.
Gerelateerde praktijkvraag
CO2 en luchtkwaliteit
Eén van de noodzakelijkheden om klimaatverandering tegen te gaan is de uitstoot van broeikasgassen zoals CO2 sterk te verminderen. Emissiereductie is daarom een essentieel onderdeel van het Europese klimaatbeleid en verder uitgewerkt in Europese regelgeving. U leest meer over CO2 en luchtkwaliteit op deze pagina. Het belangrijkste instrument van de EU op het gebied van CO2-reductie is het emissiehandelssysteem (Emission Trading System, ETS; Richtlijn 2003/87/EG). Meer over het emissiehandelssysteem leest u hier. Andere specifieke onderwerpen zijn industriële emissies en luchtkwaliteit.
Energie
Het Europees energiebeleid is veelomvattend: het betreft thema’s zoals duurzame energieopwekking, maar ook de introductie van energielabels voor producten en gebouwen. Lees meer over het Europees beleid inzake energie en de energiedoelstellingen op deze pagina. De afgelopen jaren zijn in het kader van het ‘Fit-for-55’-pakket en met het oog op de energiecrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne op het gebied van energie verschillende voorstellen gepresenteerd. Denk bijvoorbeeld aan een herziening van de wetgeving op het gebied van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. Meer informatie over het realiseren van de Europese energiemarkt leest u hier. Energiegemeenschappen spelen op lokaal niveau een rol in het stimuleren en aangaan van energieprojecten. Ook hiervoor zijn Europese regels.
Gerelateerde praktijkvragen
Green Deal
De Green Deal heeft het doel om een transitie naar een klimaatneutrale, hulpbronnenefficiënte, schone en circulaire economie te bewerkstelligen. Specifiek moet de Green Deal leiden tot een klimaatneutraal Europa in 2050, wat inhoudt dat er netto nul broeikasgassen uitgestoten worden. Dit doel geldt voor de Europese Unie als geheel – emissies in één lidstaat kunnen gecompenseerd worden als een andere lidstaat voldoende broeikasgassen uit de atmosfeer haalt. Deze doelstelling is vastgelegd in de Europese klimaatwet. Het ‘Fit-for-55’-pakket dient ter uitvoering van de Green Deal. Dit pakket stelt het tussendoel van 55% emissiereductie in 2030 ten opzichte van 1990.
Green Deal going local
Om lokale en regionale autoriteiten te ondersteunen in de implementatie van de Europese Green Deal, is in het kader van het ‘Green Deal Going Local’-initiatief per lidstaat een handboek opgesteld. Lees hier meer over dit initiatief van het Europees Comité van de Regio’s. Het handboek benoemt ook Europese fondsen ter ondersteuning van klimaatadaptatiemaatregelen. In de EU-fondsenwijzer kunt u een uitgebreid overzicht vinden van Europese fondsen en subsidies die overheden kunnen helpen om mee te gaan in de groene transitie.
Gerelateerde praktijkvraag
Landbouw
De landbouwsector is een belangrijke economische sector in de EU. De kern van het Europese landbouwbeleid is het Gemeenschappelijk Europees Landbouwbeleid (GLB). Het Europese klimaat- en milieubeleid heeft een grote invloed op de landbouwsector. Denk aan regelgeving voor meststoffen en stikstof en pesticiden. Meer algemene informatie over landbouw leest u hier.
Gerelateerde praktijkvragen
Klimaat
Om de gevolgen van klimaatverandering te beperken zijn er op verschillende niveaus afspraken gemaakt over klimaatdoelen, klimaatmitigatie en -adaptatie. Het Europese klimaatbeleid is vastgesteld in het kader van de Green Deal. Lees meer over klimaatadaptatie op deze pagina.
Milieubeleid
Het milieubeleid van de Europese Unie is er op gericht om het milieu te beschermen, te herstellen en te verbeteren. Het milieubeleid raakt dan ook aan diverse thema’s zoals vogelbescherming, schoon drinkwater, het verminderen van afval, chemische en zeer zorgwekkende stoffen en regels voor geluidhinder. Het realiseren van een circulaire economie draagt bij aan de Europese milieudoelstellingen. Het milieubeleid van de Europese Unie is gebaseerd op een aantal principes die daardoor ook een belangrijke rol spelen in milieubeheer op decentraal niveau. U leest er meer over op de pagina milieubeheer. Voor decentrale overheden zijn bijvoorbeeld regels over het verstrekken van milieu-informatie of het uitvoeren van een milieueffectrapportage relevant.
Gerelateerde praktijkvraag
Natuur en biodiversiteit
Behoud van natuur en biodiversiteit speelt een belangrijke rol in het Europees beleid en in de Green Deal. De Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen vormen al decennia de hoeksteen van het natuurbeleid. Om natuurgebieden te beschermen is er vanuit de EU het Natura 2000-netwerk opgezet. Ook is er wetgeving op het gebeid van bossen, bodem en landgebruik. Lees er meer over op deze pagina. Ten slotte kent de EU beleid op het gebied van invasieve uitheemse soorten ofwel invasieve exoten: dieren of planten die van oorsprong niet voorkomen in het gebied waar ze worden aangetroffen en die schadelijk zijn voor de natuur. Ze moeten bestreden worden om schade door deze soorten zoveel mogelijk te voorkomen.
Gerelateerde praktijkvragen
Waterbeheer
De bescherming en het beheer van water overstijgt nationale grenzen. Daarom is er op Europees niveau regelgeving vastgesteld voor het waterbeheer en de bescherming van de kwaliteit van water. De belangrijkste hiervan is de Kaderrichtlijn Water (KRW), die doelen stelt voor de waterkwaliteit in 2027. De KRW bevat regelgeving voor verschillende vormen van water, denk aan grondwater of drinkwater. Regels omtrent zwemwater zijn te vinden in de Zwemwaterrichtlijn. Het zuiveren van afvalwater speelt ook een rol in waterbeheer. Klimaatverandering heeft grote invloed op de wateren in Europa: de overstromingsrisico’s worden steeds groter door de stijging van het waterpeil. Ook voor het beperken van de schadelijke gevolgen van overstromingen is op Europees niveau regelgeving voor vastgesteld.
