Als decentrale overheden steunmaatregelen niet binnen een vrijstellingsverordening kunnen brengen, moeten zij deze via State Aid Notifications Interactive systeem (SANI) ter goedkeuring aan de Europese Commissie melden. Afhankelijk van de inhoud van de melding volgen decentrale overheden hierbij een pre-notificatieprocedure, een notificatieprocedure, een vereenvoudigde (aan)melding of een vereenvoudigde procedure. In de Procedureverordening 2015/1589 en de Uitvoeringsverordening wordt uitgelegd welke voorwaarden hiervoor gelden. Op deze pagina worden de belangrijkste punten op een rij gezet.
Mogelijkheden vrijstellingsverordeningen
Voordat een decentrale overheid besluit om een meldingsprocedure te starten, is het raadzaam om te bekijken of de voorgenomen steunmaatregel op een andere manier ‘staatssteunproof’ kan worden gemaakt. Het doorlopen van een meldingsprocedure is namelijk een complex en langdurig proces. De duur van de procedure is afhankelijk van de inhoud van de melding. Wanneer de steunverlening van een decentrale overheid aan de voorwaarden van een vrijstellingsverordening voldoet, kan een aanmelding worden voorkomen. Voor steunmaatregelen op basis van de AGVV of de LVV dient een decentrale overheid bijvoorbeeld alleen een lichtere kennisgevingsprocedure te doorlopen.
Contactpunt voor decentrale overheden
Het Coordinatiepunt Staatssteun voor Decentrale Overheden (CSDO) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is het aanspreekpunt voor het doorgeven van steunmeldingen van gemeenten en provincies aan de Commissie. Het CSDO beoordeelt de voorgenomen melding van de steunmaatregel. Zodoende kan er een goede afweging gemaakt worden over het traject dat het beste kan worden ingeslagen. Bovendien heeft het CSDO informele contacten met de Europese Commissie om een meldingsprocedure vroegtijdig af te stemmen. Het CSDO begeleidt decentrale overheden in de verdere meldingsprocedure.
Voor waterschappen verloopt de procedure op vergelijkbare wijze. Het verschil is dat dit verloopt via het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Hoofddirectie Bestuurlijke en Juridische Zaken.
Standstill bepaling
Voor aan te melden steun geldt een ‘standstill’ bepaling: de steunmaatregel mag niet uitgevoerd worden voordat de Commissie haar goedkeuring heeft gegeven (artikel 108 lid 3 VWEU en artikel 3 Procedureverordening).
Publicatie Steunmaatregel
De Commissie publiceert de melding, wanneer deze is afgerond, in het Publicatieblad van de Europese Unie (elektronisch) en in het staatssteunregister op haar eigen website. Dit doet zij onder andere in het kader van transparantie.
Pre-notificatie
Voordat een decentrale overheid kan overgaan tot de notificatieprocedure, moet er een zogenaamde pre-notificatie worden gedaan. Dit houdt in dat de steunmaatregel voorafgaand aan de melding met de Commissie informeel wordt afgestemd. De pre-notificatie biedt overheden de gelegenheid om de Commissie te raadplegen over een steunvoornemen en eventuele onduidelijkheden te bespreken. Dit kan de meldingsprocedure aanzienlijk versnellen, omdat in de daaropvolgende notificatie minder hoeft worden toegelicht. Voor de pre-notificatie gelden geen formele termijnen, maar de Commissie streeft er wel naar de pre-notificatie, nadat zij vindt dat de informatie compleet is, binnen twee maanden af te ronden. De praktijk leert dat dit echter langer duurt.
Wat zijn de verschillende stappen van een pre-notificatie?
- In SANI moet het pre-notificatieformulier volledig worden ingevuld met ten minste één volledige staatssteunanalyse als bijlage. Voor vragen over het invullen van het pre-notificatieformulier, kunt u contact opnemen met het CSDO.
- Na afronding moet het CSDO op de hoogte worden gesteld, zodat het CSDO de pre-notificatie kan beoordelen. Eventueel ontvangt de decentrale overheid suggesties voor aanpassing. Soms is een aanpassing van de pre-notificatie verreist.
- Als het CSDO akkoord is met de pre-notificatie, stuurt het CSDO de pre-notificatie via SANI door naar de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie (PVEU) in Brussel. De PVEU dient de pre-notificatie namens de lidstaat in bij de Commissie.
- De Commissie reageert binnen een paar weken op de pre-notificatie, afhankelijk van de complexiteit van de desbetreffende maatregel. Zij geeft aan of de pre-notificatie voldoende informatie bevat om met een redelijke kans op succes een meldingsprocedure af te ronden. Als dat niet het geval is, geeft de Commissie aan welke informatie ontbreekt. Deze beoordeling is informeel en niet bindend van aard.
- Als de decentrale overheid niet in staat is om binnen twee maanden de benodigde informatie te verzamelen, zal de Commissie de pre-notificatie administratief sluiten. De pre-notificatie kan worden heropend wanneer de gevraagde informatie wordt aangeleverd.
- Als alle informatie aanwezig is of tijdig wordt geleverd, zal de Commissie laten weten dat de pre-notificatieprocedure kan worden omgezet in een notificatieprocedure.
Notificatie
Nadat de stappen van de pre-notificatie zijn doorlopen, kan worden overgegaan tot de notificatieprocedure (ook wel meldingsprocedure genoemd). In de notificatiefase moet de Commissie een besluit nemen over de verenigbaarheid van de gemelde steun met het VwEU. Wanneer steunmaatregelen onder de ‘standaardbeoordeling van de Commissie’ vallen of wanneer de maatregel aansluit bij de beschikkingspraktijk van de Commissie kan er in plaats van een formele notificatie ook een vereenvoudigde procedure worden gevolgd.
Wat zijn de verschillende stappen van een notificatie?
- De notificatieprocedure start met het omzetten van het pre-notificatieformulier naar een notificatieformulier in SANI.
- Zodra het notificatieformulier door de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie (PVEU) is aangeboden en door de Europese Commissie is ontvangen, start de formele termijn van twee maanden. In dit tijdsbestek moet de Europese Commissie een besluit nemen over de verenigbaarheid van de gemelde steun, tenzij de Europese Commissie en de lidstaat akkoord gaan met een verlenging van de periode.
- De Europese Commissie neemt alleen een besluit als zij de notificatie volledig acht. Als dat niet het geval is, zal zij de steunverlenende decentrale overheid vragen om nadere informatie. Zo’n informatievraag duurt vier tot zes weken. Pas als de Europese Commissie de gevraagde informatie heeft ontvangen, begint die termijn opnieuw te lopen.
- Als de melding volledig wordt geacht, neemt de Europese Commissie binnen twee maanden een besluit. Dit besluit wordt via de InterService Consultatie (ISC) voorgelegd aan de andere diensten van de Europese Commissie. Met name het oordeel van de Juridische Dienst is van belang.
Besluit
De beoordeling van de Europese Commissie uit dit eerste onderzoek wordt afgesloten met één van de volgende besluiten (artikel 4 Procedureverordening 2015/1589):
- de aangemelde steunmaatregel vormt geen staatssteun, of
- er wordt geen bezwaar gemaakt: de aangemelde steunmaatregel vormt wel staatssteun, maar de Europese Commissie acht de steun verenigbaar met de interne markt, of
- de formele onderzoeksprocedure moet worden gevolgd: er is twijfel of de aangemelde steunmaatregel verenigbaar is met de interne markt.
De Praktijk
In praktijk blijkt dat de steun vaak verenigbaar wordt verklaard, wanneer aan alle voorwaarden uit de richtsnoeren en kaderrichtlijnen wordt voldaan (er is wel sprake van staatssteun maar die wordt toegestaan). De Commissie kan echter ook besluiten dat er geen sprake is van staatssteun, of dat de steun juist onverenigbaar is (al dan niet door gebrekkige informatie).
Vereenvoudigde (aan)melding
Wanneer een decentrale overheid de looptijden of het bedrag van een reeds door de Europese Commissie goedgekeurde steunmaatregel wil wijzigen of het gebied waarvoor de steunmaatregel geldt wil beperken, moet de overheid gebruik maken van de vereenvoudigde aanmelding (artikel 4 Verordening 794/2004). Hierbij is het niet verplicht de pre-notificatieprocedure te volgen. De Commissie streeft er naar om binnen een termijn van één maand een besluit te nemen.
Welke wijzigingen komen in aanmerking voor de vereenvoudigde (aan)melding?
De volgende wijzigingen van bestaande steunregelingen kunnen vereenvoudigd worden aangemeld:
- Een verhoging van het originele budget van een steunmaatregel met meer dan 20% (verhoging tot 20% wordt niet als een wijziging van bestaande steun beschouwd);
- De verlenging van een bestaande goedgekeurde steunmaatregel voor een periode tot zes jaar (ongeacht wijzigingen in budget);
- De aanscherping van de criteria voor de toepassing van een goedgekeurde steunmaatregel, een verlaging van de steunintensiteit of van de in aanmerking komende uitgaven.
Vereenvoudigde procedure
In bepaalde gevallen kan een decentrale overheid bij het verlenen van steun de vereenvoudigde procedure volgen. Met deze procedure kan de Europese Commissie bepaalde categorieën steunmaatregelen versneld onderzoeken, waarvan zij aanneemt dat deze zonder noemenswaardige problemen kunnen worden behandeld. Hierbij zijn decentrale overheden verplicht de pre-notificatie te volgen. In de Mededeling van de Europese Commissie betreffende een vereenvoudigde procedure voor de behandeling van bepaalde soorten steun staan de voorwaarden voor de vereenvoudigde procedure.
Welke categorieën steunmaatregelen komen in aanmerking voor de vereenvoudigde procedure?
De volgende categorieën kunnen worden gemeld via de vereenvoudigde procedure:
- steunmaatregelen die onder de ‘standaardbeoordeling’ van bestaande kaderregelingen of richtsnoeren vallen;
- steunmaatregelen die overeenkomen met de vaste besluitenpraktijk van de Commissie. Hierbij geldt dat de kenmerken van de aangemelde steunmaatregel moeten overeenkomen met die van steunmaatregelen die in tenminste drie eerdere besluiten van de Commissie in de afgelopen tien jaar zijn goedgekeurd.
De procedurehandreiking van de Commissie bevat een illustratieve lijst steunmaatregelen die voor een vereenvoudigde afhandeling in aanmerking komen.
Termijnen
Wanneer aan alle eisen uit de Mededeling over de vereenvoudigde procedure is voldaan, stelt de Commissie alles in het werk om binnen twintig werkdagen na de notificatie een beschikking in verkorte vorm te geven, waarbij zij vaststelt dat er geen sprake is van steun dan wel geen bezwaren zijn. De snelheid waarmee de procedure verloopt, is echter afhankelijk van de volledigheid van de melding. Het is dus van belang dat de decentrale overheid al bij het doen van de pre-notificatie alle relevante informatie-verstrekt, inclusief eerdere beschikkingen waarop hij zich beroept.
Publicatie en opmerkingen
De Commissie publiceert op haar website een samenvatting van de aanmelding, gebaseerd op de informatie die de lidstaat heeft verstrekt. Belanghebbenden, zoals burgers, ondernemingen of andere overheden, hebben vervolgens tien werkdagen tijd om opmerkingen te maken over de voorgenomen steunmaatregel. Hierbij gaat het met name over omstandigheden die mogelijk een grondiger onderzoek vereisen. Indien belanghebbenden met betrekking tot de aangemelde maatregel binnen de termijn gemotiveerde mededingingsbezwaren kenbaar maken, valt de Commissie terug op de normale notificatieprocedure en deelt zij dit mede aan de lidstaat en de belanghebbenden. De betrokken lidstaat wordt hiervan ook op de hoogte gesteld en krijgt ook de gelegenheid om daarop te reageren.
Wat is het verschil met een vereenvoudigde (aan)melding?
De vereenvoudigde (aan)melding wordt vaak verward met de vereenvoudigde procedure. Voor de vereenvoudigde procedure is echter een pre-notificatie verreist. Ook is deze procedure toepasbaar op andere vormen van steunmaatregelen dan de vereenvoudigde (aan)melding. In de brief van de Commissie ‘Vereenvoudigde aanmelding of vereenvoudigde procedure’ wordt het verschil tussen een vereenvoudigde procedure en een vereenvoudigde aanmelding uitgelegd.
