Steunverleningen door (decentrale) overheden kunnen verschillende vormen aannemen. Zo kunnen gemeenten, provincies en waterschappen subsidies verlenen om bepaalde projecten te ondersteunen. Ook bij subsidieverleningen kan er sprake zijn van staatssteun. Steunverlenende autoriteiten dienen bij het verstrekken van een subsidie dan ook de staatssteunregels in acht te nemen. In titel 4.2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) zijn de nationaalrechtelijke bepalingen omtrent het verlenen van subsidies te vinden.
Wat zijn subsidies?
Een subsidie is de aanspraak op financiële middelen die worden verstrekt door een bestuursorgaan, de subsidieverlener, met het oog op de uitvoering van bepaalde activiteiten door de subsidieontvanger, dus de begunstigde. Het mag daarbij niet gaan om betaling voor goederen of diensten die aan het bestuursorgaan geleverd worden. Dit kan namelijk kwalificeren als een overheidsopdracht, waar juist de aanbestedingsregels op van toepassing zijn.
De subsidieverlener (zoals een gemeente, provincie of waterschap) heeft dus geen zeggenschap over de concrete uitvoering van de activiteiten door de subsidieontvanger. De subsidieverlener schept slechts een kader met voorwaarden waar de activiteiten waarvoor subsidie wordt verleend aan moeten voldoen. De subsidieontvanger is verder in beginsel vrij in de manier waarop hij invulling geeft aan de activiteit waarvoor subsidie is verkregen. Subsidies kunnen ad hoc worden verleend, maar ook op basis van subsidieregelingen, zoals een subsidieverordening.
Er zijn situaties waarin twijfel kan bestaan of er sprake is van een zuivere subsidie of een situatie waarin een bestuursorgaan toch bepaalde eisen en voorwaarden gaat stellen aan de uitvoering van de gesubsidieerde activiteiten. In die gevallen kan de vraag spelen of er sprake is van een subsidie of juist een overheidsopdracht. Meer informatie over dat verschil is te lezen op de webpagina subsidie of overheidsopdracht.
Subsidies en het staatssteunrecht
Elke steunverlening, dus ook een subsidieverstrekking, van een gemeente, provincie of waterschap aan een onderneming dient te worden getoetst aan de staatssteunregels. Zo dient er onder andere te worden getoetst of met de subsidieverstrekking een economisch voordeel toekomt aan de begunstigde. Subsidieverlening levert bijna altijd een economisch voordeel op voor ondernemingen: er wordt een eenzijdig voordeel verstrekt en de onderneming hoeft geen tegenprestatie te leveren.
In het geval van een subsidieverlening die staatssteun oplevert, kan de steunverlenende autoriteit onderzoeken of de subsidie onder een vrijstellingsverordening van de Europese Commissie gebracht kan worden. Hierdoor hoeft de steun mogelijk niet gemeld te worden aan de Commissie, maar gelden er een aantal andere verplichtingen met betrekking tot transparantie en verslaglegging van de steun.
Voorbeelden van subsidieverleningen en de toepassing van de staatssteunregels
In de sectie ‘praktijkvragen‘ van Kenniscentrum Europa Decentraal zijn verschillende praktijkcasussen beschreven van subsidieverleningen voor bepaalde projecten en de toepassing van de staatssteunregels. Een aantal van deze voorbeelden zijn:
