Door de huidige coronacrisis is het voor vele ondernemingen lastig om het hoofd boven water te houden. Het tijdelijke liquiditeitskader van de Europese Commissie, dat het mogelijk maakt om steunregelingen gericht op de economische gevolgen van het coronavirus sneller goed te keuren, en de nationale financieringsmaatregelen die door het Rijk zijn genomen om getroffen ondernemingen in deze periode tegemoet te komen, bieden ondersteuning. Om overlap tussen verschillende steunregelingen te voorkomen is het wenselijk om het verstrekken van financiële steun zoveel mogelijk af te stemmen op de regelingen die volgen op het tijdelijke steunkader en de reeds bestaande en toekomstige nationale maatregelen. Sommige decentrale overheden zullen mogelijk (aanvullend) geoorloofde staatssteun willen verlenen door gebruik te maken van het reguliere staatssteunkader, bijvoorbeeld via de vrijstellingsverordeningen. Verschillende gemeenten hebben al eerder steun verleend middels een vrijstellingsverordening. Voor sommige gemeenten kan het volgen van de verplichte kennisgevingprocedure die gepaard gaat met gebruik van een vrijstellingsverordening echter nieuw zijn. Daarom zet Kenniscentrum Europa Decentraal in deze Praktijkvraag uiteen hoe dit proces in zijn werk gaat en welke andere zaken steunverlenende autoriteiten in acht dienen te nemen bij deze route.
Antwoord in het kort
Steunmaatregelen kunnen ‘staatssteunproof’ gemaakt worden door gebruik te maken van vrijstellingsverordeningen. Bij toepassing van deze verordeningen hoeft er geen meldingsprocedure bij de Europese Commissie gestart te worden, maar doet de steunverlende autoriteit een zogenaamde kennisgeving. Ook dienen de daadwerkelijke steunuitgaven van steunverlenende overheden jaarlijks te worden gerapporteerd aan de Europese Commissie. Daarnaast is het mogelijk dat een de steunverlener aan de zogenoemde transparantieverplichting moet voldoen, afhankelijk van de hoogte van het steunbedrag of steunelement.
Bestaande staatssteunregels bieden mogelijkheden
Wanneer een gemeente financiële steun wil verlenen dient de gemeente de mogelijkheden die de staatssteunregels bieden om rechtmatig steun te verlenen nauwgezet te onderzoeken. Het kan voorkomen dat een bepaalde (voorgenomen) steunmaatregel buiten het toepassingsbereik van de staatssteunregels valt. Verder kan een steunbedrag of -element dermate gering zijn dat het gebruik van de de-minimisverordening voor de hand ligt. Ook de-minimissteun wordt niet aangemerkt als staatssteun. Let er bij de-minimissteun evenwel op dat de kans aanwezig is dat er in deze crisisperiode reeds eerder de-minimissteun is toegekend aan dezelfde onderneming of dat de wens zou kunnen bestaan om de ruimte aan de-mimimissteun (max. €200.000 over drie jaar) te bewaren. In dat geval kan ook gekeken worden naar de mogelijkheden in de vrijstellingsverordeningen. Het is voor de steunverlenende entiteit van belang om weloverwogen (en in sommige gevallen op basis van een onderbouwd advies) te concluderen of het wenselijk en/of noodzakelijk is om een kennisgevingsprocedure in gang te zetten, onder meer vanwege de bijbehorende administratieve lasten en de risico’s bij onjuiste toepassing van een vrijstellingsverordening.
Voorwaarden en verplichtingen bij toepassing vrijstellingsverordening
In sommige gevallen kan het gebruik van een vrijstellingsverordening de beste optie zijn om geoorloofde staatssteun te verstrekken. Wanneer een gemeente gebruik wil maken van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV), de Landbouwgroepsvrijstellingsverordening (LVV) of de Visserij Groepsvrijstellingsverordening (VVV) gelden er diverse voorwaarden. Zo mag er mag bijvoorbeeld geen steun worden toegekend aan ondernemingen in moeilijkheden en moet er bij toekenning van steun onder deze verordeningen rekening worden gehouden met de regels aangaande cumulatie van steun. Verder dient er in de subsidieregeling die de financiële steun mogelijk maakt, dan wel in de individuele steunmaatregel expliciet verwezen te worden naar de vindplaats van de toepasselijke vrijstellingsverordening in het Publicatieblad van de EU. Ook dient de steunverlenende overheid de volledige tekst van de steunmaatregel (regeling of individuele steun) te publiceren. De tekst van de steunmaatregel moet openbaar toegankelijk blijven, zo lang de betrokken steunmaatregel van kracht is. Bovendien bestaan er per type steun, zoals cultuursteun of mkb-steun, specifieke voorwaarden die terug zijn te vinden in de desbetreffende artikelen. Meer informatie over de algemene voorwaarden voor steunverlening onder de AGVV of LVV is hier terug te lezen.
Los van de bovenstaande voorwaarden gelden er verschillende verplichtingen bij toepassing van een vrijstellingsverordening waar nader op in zal worden gegaan.
- Er dient een zogenaamde kennisgeving aan de Europese Commissie te worden gedaan door de steunverlenende instantie;
- De steunuitgaven uitgaven moeten jaarlijks worden gerapporteerd aan de Europese Commissie door de steunverlenende instantie;
- Vanaf een bepaald steunbedrag moet er aan de zogenaamde transparantieverplichting worden voldaan.
Kennisgevingsplicht
Om staatssteun (op basis van een vrijstellingsverordening) vrij te kunnen stellen van de formele verplichte staatssteunmelding aan de Europese Commissie, dient er een (lichtere) kennisgevingsprocedure te worden doorlopen. Kort gezegd komt het erop neer dat decentrale overheden de Europese Commissie binnen een bepaalde termijn op de hoogte moeten brengen van de (voorgenomen) steunmaatregel via SANI2. SANI (State Aid Notification Interactive) is het digitale meldingssysteem van de Commissie.
[su_spoiler title=”Meer over termijn en duur kennisgevingsprocedure” icon=”plus-circle” class=”.normalweight”]Een AGVV-kennisgeving moet binnen twintig dagen na de inwerkingtreding van een steunregeling of verlening van individuele steun gedaan worden. Voor een LVV-kennisgeving geldt dat de procedure ten minste tien dagen voorafgaand aan de inwerkingtreding van een steunmaatregel moet zijn afgerond. Ondanks de vele stappen hoeft een kennisgevingsprocedure niet lang te duren. Na ondertekening volgt de ontvangstbevestiging van de Commissie in de regel binnen maximaal twee dagen. De meeste tijd gaat zitten in het correct invullen van het kennisgevingsformulier.[/su_spoiler]
In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties ondersteunt het Coordinatiepunt Staatssteun (CPS) van Europa decentraal gemeenten en provincies bij het kennisgevingsproces. Het is voor gemeenten en provincies van belang om tijdig contact met het Coördinatiepunt Staatssteun van Europa decentraal op te nemen. Europa decentraal kan de decentrale overheid voorzien van extra informatie en/of begeleiding. Europa decentraal verstrekt de steunverlenende autoriteit bij aanvang van de eerste kennisgevingsprocedure een SANI-handleiding.
[su_spoiler title=”Kennisgeven van een steunmaatregel in 7 stappen” icon=”plus-circle” class=”.normalweight”]
Stap 1 – aanvragen en activeren SANI-account
De medewerker van de gemeente vraagt via Kenniscentrum Europa decentraal een SANI-account aan, bij voorkeur met een e-mailadres dat voor meerdere personen toegankelijk is. Per gemeente kan slechts één account worden geactiveerd. Vervolgens ontvangt de gemeente een activatielink om een wachtwoord aan te maken. Het account mag uitsluitend worden aangevraagd door een ambtenaar van de gemeente, dus niet door bijvoorbeeld een advocaat of consultant.
Stap 2 – ontwerpfase
De gegevens worden door de gemeente ingevuld in SANI. De kennisgeving moet vervolgens worden opgeslagen en ontgrendeld, maar kan nog niet gefinaliseerd worden. Het kennisgevingsformulier kan ook tussentijds worden opgeslagen.
Stap 3 – controlefase
De gemeente licht Europa decentraal in dat de kennisgeving volledig is ingevuld. Europa decentraal controleert de kennisgeving en verzoekt de gemeente eventueel om bepaalde aanpassingen te doen. Hierna legt het kenniscentrum de kennisgeving voor aan het ministerie van BZK.
Stap 4 – finaliseren
Na goedkeuring van het ministerie van BZK kan de gemeente de kennisgeving finaliseren.
Stap 5 – ondertekening
Het Coördinatiepunt Staatssteun van BZK ondertekent de kennisgeving, die daarna naar de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de EU (PV EU) wordt gestuurd.
Stap 6 – validatie
De PV EU valideert de kennisgeving, die vervolgens naar de Europese Commissie wordt gestuurd.
Stap 7 – publicatie
De griffie van de Commissie bevestigt de ontvangst aan de PV EU, en verstrekt het zaaknummer van de kennisgeving. De Commissie publiceert na enige tijd een extract van de via het kennisgevingsformulier verstrekte informatie in het state aid register.
Let op
Het is mogelijk dat de Commissie voor of na de publicatie om aanvullende informatie verzoekt, maar in beginsel wordt gepubliceerd wat de lidstaat aanlevert. De Commissie behoudt zich het recht voor om de steun(regeling) gedurende 10 jaar na publicatie te toetsen aan de staatssteunregels. Het is dus van belang dat de correcte naleving van de voorwaarden uit de vrijstellingsverordening door de gemeente kan worden aangetoond. Als dat niet het geval is dan bestaat de mogelijkheid dat de steun moet worden teruggevorderd.
[/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Gegevens die in kennisgevingsformulier in SANI moeten worden opgenomen” icon=”plus-circle” class=”.normalweight”]
De volgende gegevens moeten worden opgenomen in het kennisgevingsformulier in SANI:
– Doel van de steunmaatregel;
– De regio waarop de steun is gericht;
– De steunvorm: is het steuninstrument bijvoorbeeld een subsidie, lening of garantie?;
– De nationale rechtsgrondslag (bijvoorbeeld de gemeentelijke subsidieverordening);
– Weblink naar de volledige tekst van de steunmaatregel;
– Soort steun: gaat het om ad hoc steun of een steunregeling? In het geval van een regeling, wat is de duur van de steun?;
– Soort begunstigde: gaat het hier om een kleine, middelgrote of grote onderneming?;
– De in aanmerking komende kosten op basis waarvan de steun wordt berekend;
– De hoogte van de steun en steunintensiteit;
– Cumulatie met andere steunmaatregelen;
– Welk relevant artikel uit de vrijstellingsverordening is van toepassing?
[/su_spoiler]
Rapportage- en transparantieverplichting
Decentrale overheden ontvangen elk voorjaar via het ministerie van BZK en Europa decentraal het verzoek om te rapporteren over de uitbetaalde steun. Deze rapportages worden opgeleverd aan de Europese Commissie. Meer informatie over de jaarlijkse rapportage is terug te vinden in dit nieuwsbericht.
Tot slot is het van belang om op de hoogte te zijn van de mogelijke transparantieverplichting, zoals vermeld in artikel 9 van iedere vrijstellingsverordening.
- De transparantieverplichting voor AGVV-steun geldt voor steunmaatregelen met een waarde van meer dan € 500.000, -.
- Voor steun die wordt verleend onder de LVV aan begunstigen die actief zijn in de primaire landbouwproductie, geldt de transparantieverplichting voor elke afzonderlijke steunverlening van meer dan € 60.000, -.
- Voor de Visserij Groepsvrijstellingsverordening geldt respectievelijk een verplichting voor iedere afzonderlijke steunverlening van meer dan € 30.000, -.
Wanneer de transparantieverplichtingen van toepassing zijn, dienen de benodigde gegevens ook te worden gepubliceerd op de website van de Europese Commissie. Hiervoor is het Transparancy Aid Module (TAM)-systeem door de Commissie ontwikkeld. Meer informatie over de transparantieverplichting is terug te lezen in deze Praktijkvraag en in een handleiding over het gebruik van de TAM van het ministerie van BZK.
Andere decentrale overheden
Provincies doorlopen al geregeld een kennisgevingsprocedure. Het is belangrijk dat beleidsafdelingen contact zoeken met de staatssteuncoördinator bij de provincie alvorens zij financiële maatregelen in gang zetten. Voor waterschappen verloopt de procedure op vergelijkbare wijze, maar is het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) de verantwoordelijke instantie voor de kennisgevingsprocedure. Voor advies over staatssteun en kennisgevingsprocedures kunnen waterschappen uiteraard gewoon bij Kenniscentrum Europa Decentraal terecht.
Meer informatie:
Criteria staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Vrijstellingen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kennisgevingsprocedure, Kenniscentrum Europa Decentraal
Waar melden en kennisgeven, Kenniscentrum Europa Decentraal
Rapportages, Kenniscentrum Europa Decentraal
Transparantie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Coördinatiepunt staatssteun (CPS), Kenniscentrum Europa Decentraal