Publiekrechtelijke instelling
Een publiekrechtelijke instelling is een aanbestedende dienst in de zin van de Aanbestedingsrichtlijn. Deze definitie is met name van belang bij samenwerkingsverbanden waarin decentrale overheden participeren, of aan decentrale overheden gelieerde instellingen die kunnen worden aangemerkt als aanbestedende dienst in de zin van de richtlijn.
Definitie publiekrechtelijke instelling
Een publiekrechtelijke instelling is iedere instelling (art. 2 lid 1 richtlijn 2014/24):
- die is opgericht voor het specifieke doel te voorzien in andere behoeften van algemeen belang dan die van commerciële of industriële aard;
- die rechtspersoonlijkheid bezit;
- en die:
- merendeels door de staat, regionale of lokale overheidsinstanties of andere publiekrechtelijke lichamen instellingen worden gefinancierd;
- of hun beheer onder toezicht van deze instanties of lichamen staat;
- of zij een bestuurs- leidinggevend of toezichthoudend orgaan hebben waarvan de leden voor meer dan de helft door de staat, de regionale of lokale overheidsinstanties of andere publiekrechtelijke instellingen zijn aangewezen.
Deze criteria gelden cumulatief. Ze worden nader ingevuld en uitgelegd in jurisprudentie.
Verduidelijking punt 1
Vooral punt 1 en 3 leiden in praktijk tot veel vragen. In richtlijn 2014/24 (ten opzichte van eerdere richtlijnen) wordt verduidelijkt dat een instelling die in normale marktomstandigheden werkzaam is, winst nastreeft en de met de uitoefening van haar activiteit verbonden verliezen draagt, niet het doel heeft te voorzien in andere behoeften van algemeen belang dan die van industriële of commerciële aard.
Lijst met centrale overheidsinstanties
In Bijlage I van richtlijn 2014/24 wordt per lidstaat aangegeven welke aanbestedende diensten (plus instanties die hen zijn opgevolgd), kunnen worden aangemerkt als ‘centrale overheidsinstanties’ in de zin van art. 2 lid 1 sub b. Onder de voormalige aanbestedingsrichtlijn 2004/18 was een dergelijke lijst van publiekrechtelijke instellingen in bijlage III opgenomen. Op deze Nederlandse lijst (annex B) stonden met name instellingen die centraal georganiseerd waren. Bijvoorbeeld diensten en stichtingen die onder ministeries vallen, zoals het CBS, het Kadaster, het SNN, de regionale ontwikkelingsmaatschappijen, etc.
Onderscheid centrale overheidsinstanties en niet centrale aanbestedende diensten
In richtlijn 2014/24 is het gebruik van deze bijlage en lijst van publiekrechtelijke instellingen niet gehandhaafd. Wel wordt er een onderscheid gemaakt tussen centrale overheidsinstanties en niet-centrale aanbestedende diensten. Bijlage I geeft dus een opsomming van centrale aanbestedende diensten in de zin van de richtlijn. Voorbeelden zijn de Centrale Archiefselectiedienst (CAS), de AIVD en het Nationaal Archief. Alle aanbestedende diensten die geen centrale overheidsinstantie (volgendbijlage I) zijn, zijn niet centrale aanbestedende diensten (art. 2 lid 1 sub 3 richtlijn 2014/24).
Decentrale toets
Bij samenwerkingsverbanden moeten decentrale overheden zelfstandig toetsen of het voldoet aan de definitie publiekrechtelijke instelling. Zo kunnen zij bepalen of het verband zelf een aanbestedende dienst is. Voldoet een samenwerkingsverband aan de definitie van een publiekrechtelijke instelling (art. 2 lid 1 sub 4 richtlijn 2014/24), dan wordt deze aangemerkt als aanbestedende dienst en moet de richtlijn toegepast worden. In de praktijk blijkt deze beoordeling niet altijd even makkelijk te zijn. Met name het voldoen aan criterium 1 en 3 levert in de praktijk en in de jurisprudentie vaak discussie op.
Woningcorporaties en zorgverzekeraars
Voorbeelden waar decentrale overheden tegen de vraag aanlopen of andere entiteiten (ook) aanbestedende dienst zijn, zijn woningcorporaties en zorgverzekeraars. Wanneer een dergelijke instelling aangemerkt kan worden als een publiekrechtelijke instelling, dan moeten zij rekening houden met de aanbestedingsregels. Corporaties of verzekeraars zouden dan (zelfstandig) aanbestedingsplichtig kunnen zijn.
Daarnaast kan in bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden tussen corporaties en gemeenten, het voor de toepasselijkheid van verschillende aanbestedingsvraagstukken van belang zijn of het gaat om samenwerking tussen verschillende aanbestedende diensten of tussen aanbestedende diensten en marktpartijen.
Functionele uitleg
Het Hof van Justitie EU hanteert een functionele uitleg van het begrip ‘publiekrechtelijke instelling’. Om vast te stellen of er bij een bepaalde entiteit sprake is van een publiekrechtelijke instelling/aanbestedende dienst, moeten de kenmerken en de functie van de betreffende instelling worden bekeken. Hierbij wordt met name gelet op de samenstelling en de taak van de entiteit in kwestie en of er sprake is van een afhankelijkheidsrelatie met de overheid.
Meer weten over dit onderwerp?
Werkt u voor een decentrale overheid of het Rijk en hebt u een vraag over dit onderwerp? Neem dan contact op met de helpdesk van Europa decentraal:
STEL UW VRAAG
